در هنگام بررسی برای خرید مانیتور و تلویزیون و به صورت کلی هر نوع صفحه نمایشی، حتما تفاوت پنل صفحه نمایش برخورد کرده‌اید. هر صفحه نمایش از یک پنل خاص برای به تصویر کشیدن رنگ‌ها و نور استفاده می‌کند و هر یک از این سه مدل هم ویژگی های مثبت و منفی خود را دارند. در واقع نمی‌توان گفت که کدام بهتر است، زیرا هر کدام در یک بخش به خصوص عملکرد متفاوتی از خود نشان می‌دهند. در این مقاله قصد داریم شما را با ویژگی‌های انواع پنل صفحه نمایش آشنا کنیم. اینکه هر کدام چه خصوصیاتی دارند و برای چه کاری مناسب هستند.
آشنایی با پنل‌های LCD ،LED و OLED
پیش از آن‌که به معرفی و بررسی انواع پنل صفحه‌نمایش (IPS، TN و VA) بپردازیم، لازم است با پنل‌های اولیه صفحه نمایش آشنا شویم.
پنل LCD
اولین پنل صفحه نمایش پنل مرسوم و پر استفاده LCD است. این کلمه مخفف عبارت Liquid Crystal Display بوده و همان‌طور که از نام آن مشخص است، نمایشگری است که در آن از کریستال مایع جهت نمایش نور استفاده می‌شود. وظیفه تولید نور در این پنل LCD برعهده یک لامپ فلورسنت (Fluorescent) است. پنل‌های صفحه نمایش IPS، TN و VA که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم در واقع همگی مدل‌هایی از پنل LCD هستند که بر روی لوازم الکترونیکی مختلف قرار گرفته‌اند.
پنل LED
از لحاظ تکنیکی پنل‌های LED در واقع همان پنل LCD هستند و در آن‌ها از همان کریستال مایع جهت نمایش نور استفاده می‌شود. اما تفاوت در منبع تولید نور در پنل است. در پنل LED به جای لامپ فلورسنت از دیودهای نورافشان استفاده می‌شود. LED مخفف کلمه Light Emitting Diode بوده و مهم ترین مزیت آن نسبت به LCD، مصرف کمتر انرژی است. همچنین در پنل‌های حرفه‌ای‌تر LED میزان روشنایی نور می‌تواند بیشتر از LCD باشد.
پنل OLED
یکی از پنل‌های دیگر که سن و سال کمتری نسبت به دو پنل نام برده شده دارد، OLED یا همان Organic LED است. تفاوت اصلی پنل OLED با LED در این است که نور تولید شده از یک منبع خارجی تغذیه نمی‌شود، بلکه هر یک از پیکسلها نور خودشان را تامین می‌کنند. یکی از ویژگی‌های آشکار این پنل، نمایش بسیار زیبا رنگ مشکی است. در واقع در پنل صفحه‌نمایش OLED نور پیکسلها در رنگ سیاه قطع می‌شود، بنابراین می‌توانید مشکی مطلق را تماشا کنید. از همین رو میزان تفاوت روشن ترین قسمت صفحه نمایش با تیره ترین قسمت بسیار زیاد می‌شود و شاهد کنتراست بسیار بهتری نسبت به LED و LCD هستیم.
پنل صفحه نمایش IPS
پنل IPS یکی از معروف ترین پنل‌های صفحه نمایش است که از آن بر روی موبایل، لپ‌تاپ، مانیتور و تلویزیون‌های خانگی استفاده می‌شود. IPS مخفف عبارت In-Plane Switching بوده و مهم ترین ویژگی آن مربوط به کیفیت رنگ‌های آن می‌شود. پنل IPS دقت رنگ بسیار بالایی دارد و در مانتیورهای حرفه‌ای که طراحان گرافیک از آن‌ها استفاده می‌کنند، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بر روی سایر محصولات رده بالا نیز شرکت‌ها سعی می‌کنند از این پنل صفحه نمایش استفاده کنند. دقت رنگ بسیار خوب این پنل باعث افزایش قیمت آن نسبت به سایر پنل‌های صفحه نمایش نیز شده است.
بعد از دقت رنگ، زاویه دید یکی دیگر ویژگی‌های مهم این پنل است. مولکول‌های کریستال مایع که از آن‌ها در ساخت پنل‌های صفحه نمایش استفاده می‌شود، در پنل IPS به صورت افقی حرکت می‌کنند. این نوع حرکت باعث می‌شود که میزان پراکندگی نور بسیار کم باشد، از همین رو زوایه دید بسیار مناسب می‌شود. از هر زاویه‌ای که به صفحه نمایش پنل IPS نگاه کنید، غلظت رنگ‌ها تفاوتی با هم نمی‌کند. زاویه دید در کنار دقت رنگ بالا دو ویژگی مهم پنل صفحه نمایش IPS است. تماشا فیلم و همچنین انجام کارهای مربوط به طراحی گرافیک (که با رنگ سر و کار دارند)، از جمله کارهایی هستند که تجربه آن‌ها با پنل صفحه نمایش IPS لذت بخش تر است.
ضعف های IPS
تا به‌اینجا از نکات مثبت پنل صفحه نمایش IPS گفتیم اما حال می‌خواهیم به بررسی دو مورد در این پنل بپردازیم که سایر پنل‌های صفحه نمایش در آن عملکرد بهتری نسبت به IPS دارند. اولین مورد کنتراست (Contrast) است. تفاوت بین روشن ترین و تاریک ترین قسمت یک تصویر، نسبت کنتراست است. هرچه قسمت روشن و تیره، دارای رنگ‌های عمیق‌تری در یک تصویر مشخص باشند، یعنی کنتراست بهتر است. نسبت کنتراست در پنل صفحه نمایش IPS معمولا 1000:1 است در حالی که پنل صفحه نمایش VA نسبت کنتراست بهتری داشته در بازه 3000:1 تا 6000:1 است.
همچنین پنل IPS زمان پاسخ گویی (Response Time) کمی داشته و در مانیتورهای مخصوص بازی نیز می‌توان از آن استفاده کرد. زمان پاسخ گویی مربوط به سرعت تغییر یک رنگ (از سیاه به سفید و برعکس یا خاکستری به خاکستری) در یک تصویر است. هر چه این میزان کمتر باشد، جزییات تصویر با کیفیت‌تر دیده می‌شود و تار شدن و محو شدن کمتری به چشم می‌خورد. با توجه به اینکه زمان پاسخ گویی در این پنل مناسب است اما پنل TN عملکرد بهتری در این بخش دارد.
نکات مثبت پنل IPS
- دقت رنگ بالا و تولید رنگ‌های شفاف و زنده
- زاویه دید بسیار خوب
- مناسب برای تماشا فیلم و انجام کارهای مربوط به طراحی
نکات منفی پنل IPS
- کنتراست پایین تر نسبت به پنل VA
- زمان پاسخ گویی صفحه نمایش معمولی
پنل صفحه نمایش TN
پنل TN یا Twisted Nematic یکی از پر استفاده ترین پنل‌های صفحه نمایش است. از این پنل در بسیای از لپ‌تاپ‌های میان رده استفاده می‌شود. دلیل پرکاربرد بودن این پنل در ابتدا قیمت پایین آن است. از همین رو بسیاری از شرکت‌ها برای پایین آوردن هزینه نهایی محصول خودشان از پنل TN استفاده می‌کنند.
اما پایین بودن قیمت به معنای بی‌کیفیت بودن آن نیست. یکی از مهم ترین ویژگی‌های پنل TN پشتیبانی از رفرش ریت (Refresh Rate) یا همان سرعت نوسان (تغییر) تصویر (فریم) بالای 60 هرتز است. رفرش ریت به زمان تغییر یک تصویر به تصویر دیگر یا همان فریم به فریم دیگر گفته می‌شود. این مقدار هم با واحد فریم بر ثانیه (Frame Per Second) یا همان FPS نمایش داده می‌شود. رفرش ریت بالای 60 در پنل‌های صفحه نمایش TN به‌شما این اجازه را می‌دهد که در هنگام تجربه بازی‌های ویدیویی روان ترین تصویر را داشته باشید. مانیتورهای مخصوص بازی یا حتی لپ‌تاپ‌های گیمینگ برای ارائه رفرش ریت بالاتر از 60 (تا 120 و 144 هرتز) معمولا از پنل TN استفاده می‌کنند. در هنگام تجربه بازی با کیفیت عالی، رفرش ریت بالا بسیار اهمیت دارد تا بتوانید بازی خود را با نرخ بالای 60 فریم بر ثانیه تجربه کنید.
زمان پاسخگویی سریع تر
علاوه بر رفرش ریت، زمان پاسخ گویی مانیتورهای با صفحه نمایش TN بسیار کمتر از IPS و VA است. از همین رو می‌توان گفت که پنل صفحه نمایش TN یک پنل ایده‌آل برای علاقه مندان به بازی‌های ویدیویی است. همچنین برای پردازش اطلاعات سه بعدی نیز رفرش ریت بالا به کار شما خواهد آمد. اما در کنار این ویژگی‌های مثبت لازم است ایرادات این پنل را هم با هم بررسی کنیم. دو ایراد می‌توان به TN گرفت. اول دقت رنگ پایین‌تر نسبت به IPS و دوم زاویه دید محدود.
وقتی دو مانیتور، تلویزیون و یا لپ‌تاپ با پنل صفحه نمایش TN و IPS را در کنار یک‌دیگر قرار دهید، تفاوت دقت رنگ و طیف رنگی آن‌ها کاملا مشهود خواهد بود. رنگ‌های پنل صفحه نمایش TN را به نوعی می‌توان کمی مرده خطاب کرد. البته شرکت‌های تولید کننده که از این پنل استفاده می‌کنند، از امکانات نرم افزاری برای ارتقا غلظت رنگ‌ها استفاده می‌کنند که تا حدودی جلوه رنگ‌های تولید شده را بیشتر می‌کنند. اما در هر حال از دقت رنگ پایین به‌عنوان یکی از معایب پنل صفحه نمایش TN یاد می‌شود. علاوه بر این مورد، زاویه دید محدود هم عامل نه چندان رضایت بخش دیگر این پنل صفحه نمایش سریع است.
زوایه دید محدود صفحه نمایش TN
زوایه دید محدود به عنوان یکی از اذیت کننده ترین ویژگی‌های صفحه نمایش TN همواره معرفی شده است. رنگ‌های این پنل صفحه نمایش بهترین عملکرد را در حالت مشاهده به صورت مستقیم دارند و اگر از زوایای دیگر چه در حال افقی و چه در حالت عمودی به صفحه نمایش نگاه کنید، متوجه تغیر رنگ پیکسلها خواهید شد. این ویژگی باعث می‌شود که پنل صفحه نمایش TN چندان برای تماشا فیلم مناسب نباشد. زیرا ممکن است در طول مدت آن بخواهید زاویه دید خود را مدام تغییر دهید.
در این حالت اگر لپ‌تاپ شما این پنل را داشته باشد، می‌توانید آن را تغییر دهید اما در مانیتور و یا حتی تلویزیون کار شما سخت تر خواهد بود. البته در سری لپ‌تاپ‌ها و مانیتورهای مخصوص بازی یا کارهای تخصصی حرفه‌ای از این پنل همچنان استفاده می‌شود زیرا افراد در حین کار کمتر ممکن است از زاویه دیگر قصد کار داشته باشند و همیشه متمرکز به صفحه خواهند بود. اما بعضی شرکت‌ها نیز برای کاهش هزینه تولید، از این پنل مخصوصا در لپ‌تاپ‌ها استفاده می‌کنند.
یکی دیگر از نقاط ضعف پنل صفحه نمایش TN به حساسیت مربوط به ضربه است. در واقع با لمس و اعمال فشار بر روی پنل این نوع صفحه نمایش می‌توانید یک نوع محو شدگی سفید رنگی را مشاهده کنید. در حالی که پنل صفحه نمایش IPS در برابر فشار حساسیت بسیار کمتری دارد. از همین رو پنل TN برای صفحه نمایش‌های لمسی چندان مناسب نیست.
نکات مثبت پنل TN
- پشتیبانی از رفرش‌ریت بالای 60 هرتز
- زمان پاسخ گویی کم
- مناسب برای مانیتورهای مخصوص بازی
نکات منفی پنل TN
- دقت رنگ پایین
- زاویه دید محدود
- حساسیت در برابر فشار
پنل صفحه‌نمایش VA
در یک جمله می‌توان پنل صفحه نمایش VA را به‌عنوان ترکیب ویژگی‌های مثبت پنل IPS و TN معرفی کرد. VA مخفف عبارت Vertical Alignment است. این پنل در مقایسه از لحاط قیمت درست در بین پنل‌های TN و IPS قرار می‌گیرد. دقت رنگ آن نسبت به پنل TN بسیار بهتر بوده و اما باز هم در مقایسه با IPS کمی ضعیف‌تر است. اما برای مثال یکنواختی رنگ سیاه (Black Uniformity) آن نسبت به IPS بیشتر بوده و می‌توان رنگ مشکی عمیق‌تری را مشاهده کنید. علاوه بر این مورد، کنتراست تصویر هم به نسبت پنل IPS بسیار بهتر بوده و در بازه 3000:1 تا 6000:1 است.
یکی از ویژگی‌های جذاب پنل صفحه نمایش VA امکانی است که آن را به طور مشخص در پنل های نمایش OLED دیده بودیم. در مدل پنل OLED گفتیم که وقتی نیازی به نور نباشد، پیکسل خاموش می‌شود. در پنل VA در صفحه‌های LCD نیز اتفاقی مشابه انجام می‌شود. یعنی منبع نور در این پنل صفحه نمایش وقتی به آن نیاز نباشد، بسیار کم می‌شود. کم شدن نور در ناحیه خاص صفحه نمایش باعث می‌شود که بگوییم پنل VA در مقایسه با IPS دارای یکنواختی رنگ سیاه بهتری است. این مورد در کنار کنتراست بهتر باعث می‌شود که تماشا فیلم بر روی این پنل صفحه نمایش خیلی خوب انجام شود. همچنین انجام کارهای مرتبط با ویدیو مانند تدوین هم با این مدل صفحه نمایش جذاب‌تر می‌نماید.
پراکندگی کمتر نور VA
برعکس پنل IPS، مولکول‌های کریستال مایع در این پنل به صورت عمودی حرکت می‌کنند و کمی میزان پراکندگی نور در آن بیشتر است. این پراکندگی نور باعث کاهش زاویه دید می‌شود. البته این زاویه دید از پنل TN بهتر است اما پنل IPS طبیعتا زوایه دید کامل‌تر و با ثبات تری دارد. زمان پاسخ گویی در پنل VA از هر دو پنل IPS و TN زیادتر بوده و به این معنای این است که برای یک تجربه حرفه‌ای بازی چندان توصیه نمی‌شود. همچنین مشابه پنل صفحه نمایش TN این پنل هم در برابر فشار حساس است و خیلی مناسب صفحه نمایش‌های لمسی نیست.
نکات مثبت پنل VA
- دقت رنگ خوب نسبت به TN
- کنتراست بسیار خوب
- قیمت پایین‌تر نسبت به پنل IPS
- یکنواختی رنگ مشکی
نکات منفی پنل VA
- زاویه دید محدود
- زمان پاسخگویی زیاد
پنل TFT چیست؟
پنل صفحه نمایش TFT که مخفف عبارت Thin Film Transistor است، در بین دسته بندی‌های پنل LCD که تاکنون بررسی کردیم جای نمی‌گیرد و در اصل یک مدل خاص از پنل LED است. این مدل توانایی تولید نور بسیار بیشتری داشته و در آن معمولا از پوشش‌های Anti Reflective و Anti Glare استفاده می‌شود تا قادر باشید از آن زیر نور خورشید هم استفاده کنید. از این پنل بر روی موبایل و لپ‌تاپ‌ها استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم صفحه نمایش‌های TFT مصرف بسیار کم انرژی آن‌ها است. از همین رو شرکت‌ها در موبایل و لپ‌تاپ‌های خود که قصد دارد شارژدهی زیاد را ارائه دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جمع‌بندی
سه مدل پنل صفحه نمایش IPS ،TN و VA را در این مقاله معرفی و ویژگی‌های مثبت و منفی هر یک را بررسی کردیم. این سه پنل صفحه نمایش بر روی موبایل‌ها، لپ‌تاپ‌ها، مانیتورها و تلویزیون مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع نمی‌توان یکی را به عنوان بهترین معرفی کرد، زیرا هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. با اینکه شاید بتوان پنل صفحه نمایش IPS را به عنوان یک صفحه نمایش کامل معرفی کرد، اما برای مثال در یک لپ‌تاپ یا مانیتور مخصوص بازی که رفرش ریت و زمان پاسخ گویی بسیار اهمیت دارد، قطعا IPS بهترین گزینه نیست و TN نسبت به آن برتری دارد. برای خرید مانیتور، لپ‌تاپ و یا هر وسیله دیگری لازم است ابتدا بدانید که دقیقا به چه منظور می‌خواهید از آن استفاده کنید و سپس ویژگی های هر یک از پنل‌ها را مطالعه کرده و بهترین را برای خود انتخاب کنید.
